SİRAKÜZALI ARŞİMED
SİRAKÜZALI ARŞİMED
(Archimedes)
(287-212 M.Ö.)
Arşimed büyük bir teori adamı olduğu kadar pratik alanda ileride meydana gelecek alet ve makinelerin öncüsü olmuştur.Geometride , mekanikte , sular biliminde sayısız keşifler yapmış, parlak dehasıyla bu alanlarda değerini hiçbir zaman kaybetmeyecek olan prensipler ortaya koymuştur.Sicilya’da Siraküza kasabasında bir akşam saatlerinde bir adam çırılçıplak ‘Eureka!Eureka! diye bağırarak sokakları geçiyordu.Herkes bu olay karşısında şaşırmıştı.Bir delinin birini güneş çarpmış olmalı diye düşündüler.Bu çok tanınmış biriydi.Medeni dünyanın o zamana kadar tanıdığı ve kendi çağının en büyük matematikçisi ve en büyük makine mühendisi idi.Bu çıplak adam İsa’dan iki yüz seksen yedi yıl önce Sicilya’nın Siraküza kasabasında doğan büyük yunanlı matematikçi ve mekanik ilmin kurucusu meşhur Arşimed idi.Bu olayın nedeni ise şuydu:Siraküza kralı Hiero kasabasının bir kuyumcusuna saf altından bir taç ısmarlatmıştı.Fakat taç yapılıp da kendisine getirildiği zaman şüpheye düştü.Kuyumcunun , altını bazı adi metallerle karıştırdığına dair belirtiler vardı.Ama bunu nasıl anlamalı? Vaziyet açıkça belli olmadığı için ancak şehrin bilginleri bu işin içinden çıkabileceklerdi.O şehirde Arşimed’den daha büyük bilgin var mı idi?
Bir gün hamama gitti.Su ile dolu kurnaya girdi.Suların taştığını görünce birden ayağa kalkarak , çocukça bir sevinç içinde suyun nasıl yükseldiğini inceledi.Kafasının içerisinde hep o altın taç problemi var.Artık onu çözmeğe hazırdır.Birden suları etrafa sıçratarak avazı çıktığı kadar ‘’Eureka! Eureka’’ ( Buldum’ Buldum!) diye bağıra bağıra dışarı fırladı.Evine gitti ve yeni buluşu üzerinde yeni deneyler yaptı.Sonunda bir sıvı içine batırılan bir cismin kendi ağırlığına eşit ağırlıkta sıvı taşırdığını ispat etti.En sonunda krala yapılan taçta ne kadar saf altın olduğunu buldu.
Arşimed iyi bir ailenin çocuğu idi. Babası Pheidias(Feidias) astronomdu.Kral Hiero’nun pek yakın dostu , hatta bazılarına göre akrabası idi.Gençliğinde İskenderiye’de tahsil etti. Orada Mısır toprağının sulanmaya ne kadar ihtiyacı olduğunu görünce ‘’Arşimed Burgusu ‘’ denilen burguyu icad etti.O dönemde savaşlar sık sık olduğu için devrin en mükemmel silahlarını ancak Arşimed yapabilirdi.Arşimed bir gün krala ‘’Bana bir manivela ve onu dayayacak yer verin , dünyayı yerinden oynatayım ‘’ demiştir.Arşimed kocaman cisimleri basit aletlerle yerinden kaldırırdı.Arşimed’in eserleri 1-Küre ve Silindir;2-Dairelerin Ölçülüşü ;3 Yarı koni ve yarı silindirler hakkında ; 4-Helezonlar hakkında ; 5-Düzlemlerin dengesi yahut düzlemlerin çekim merkezi ;6-Parabol’un karesini almak ; 7-Yüzen cisimler 8-Kum saati ;9-Metod ; 10-Düzlem geometrisinin önermeleri.Astronomi ve optik , ışığın kırılışı gibi konularda da yazılar yazmıştı.
Arşimed’i yaşadığı devirde bilimin hangi durumunda olduğunu iyice düşünmedikçe onun değerini tam manasıyla anlayamayız.O öyle keşifler yapmıştır ki , bugünün matematikçileri daha girift olan çalışmalarında Arşimed’i temel olarak kullanmaktadırlar.Çok eski devirlerde ölmüş olan bu büyük adam bugünkü mekanik medeniyetimizin kuruluşunda çok büyük rol oynamıştır.
Romalı Marsellus’u üç yıl kadar körfezde alıkoyarak memleketine sokmadı.Sonunda ihanet ve sahtekarlık , bilginin yaptığı makineleri yendi. Siraküza , İsa’dan önce 212 de düştü.’’Bana Arşimed’i getirin ‘’dedi Marsellus . Nöbetçi asker yolda kendi kendine tuhaf çizgiler çizen adamı buldu.’’General seni istiyor’’ dedi..Sesini duymamıştır bile. Emri tekrarlar.’’Haydi git oradan görmüyor musun işim var. ‘’ Asker kolundan yakalar ve Arşimed kati bir hareketle kolunu silkerek erin elinde kurtulur.’’Şu problemi bitirmedikçe hiçbir yere gidemem ‘’ der.Er Arşimed’i yakalar kolundan tutar ama bir sert tokat yer Er kısa ve kalın kamasını çekerek Arşimed!e saplar . Dalgın büyük adam bitiremediği problemin üzerine ölü olarak düşer.Dünyanın en harükülâde beyinlerinden birini besleyen kanı taşlara akar.Marsellus Arşimed’in ölümüne çok üzüldü.akrabalarını bularak ne kadar esef ettiğini anlattı ve onlara herkesten iyi muamele etti.Büyük adama şerefiyle uygun bir cenaze töreni yapıldı.Yılarca önce yaptığı vasiyete göre mezar taşına silindir içinde küre şekli çizildi.Çünkü o bir karenin hacmi ile onu çeviren silindirin hacmi arasındaki ilgiyi kendinin en önemli keşiflerinden biri sayardı.
|
|
